Avropanın “sarı jiletliləri”: mif və reallıq

  

https://www.youtube.com/watch?v=WFBMfqRIDI8

 

Fransada ötən ilin noyabrından başlanan “sarı jiletlilər” hərəkatı artıq Avropanı bürüyüb. İngiltərə, Belçika, Polşa, İtaliyada bu hərəkata dəstək məqsədilə minlərlə aksiyaçı küçələrə axışıb. “Sarı jiletlilər” əvvəlcə spontan etiraz hərəkatı kimi diqqəti özünə cəlb etsə də sonradan bu hərəkatın liderləri kimi - Erik Druen və Maksim Nikol ön cərgəyə çıxdılar. İlk vaxtlar yanacagın qiymətinin qalxmasına etiraz edən lokal qruplar sonradan daha böyük sosial tələblərlə çıxış etməyə başladılar və bu gün təşkilatlanmış siyasi qüvvəyə çevrilməkdədirlər. Hərəkatın liderlərinin həbsi də “sarı jiletliləri” dayandıra bilmədi, əksinə onlara dəstək verən siyasi dairələr də tapıldı.

Erik Druenin həbs edilməsi fransalı siyasətçi Jan Luk Melexonun sərt reaksiyasına səbəb oldu. O, Twitter-dən verdiyi açıqlamasında qeyd edib: “Erik Drue yenə saxlanıldı, niyə? Gücdən sui-istifadə olunur. Siyasiləşən polis, Sarı Jiletlilər hərəkatının liderlərini hədəfə alır”.

Fransada aralarında Tierri Pol Valet (Thierry Paul Valette) kimi tanınmış adamların da olduğu “sarı jiletlilər”dən bir qrup ABŞ-ın əvvəlki prezidenti Barak Obama ilə görüşə hazırlaşırlar.  “Le Figaro” qəzetinin yaydıgı məlumata görə, bu qrup Fransanın paytaxtı Parisdə fəaliyyət göstərən Obama Fondunun vasitəsilə keçmiş ABŞ prezidentinə məktub göndərərək onunla görüşmək istədiklərini bildirib.  Məktubda Obamanın dünya və Avropa ilə bağlı məsələlərə yanaşma tərzi təqdir edilib. Ştən həftə “sarı jiletlilər” İtaliya Baş Nazirinin müavini Luici de Mayo (Luigi di Maio) ilə görüşüblər. İtaliyada hökumət müttəfiqi olan iki siyasi partiyanın lideri Fransada həftələrdir davam edən Sarı jiletlilər hərəkatına dəstək verib.

Aksiyalar zamanı 5000-dən çox nümayişçiyə qarşı amansız davranılsa da, etirazlar səngimir. Şənbə günü “sarı jiletlilər”in davam edən aksiyalarında polislə toqquşmada bir nəfər nümayişçinin qolunun qopması və onlarla nümayişçinin xəsarət alması vəziyyəti daha da gərginləşdirib. Fransa Prezidenti Emanuel Makron baş verənlərlə baglı etirafları maraq dogurur: “Bu böhran başlayandan bu yana on bir insan dünyasını dəyişib. Bu itkilərimizdən heç birinin səbəbi asayiş mühafizəsi qüvvələrimizin hərəkətləri olmayıb”, - E.Makron qeyd edib.

Parisdə, Bordoda və digər şəhərlərdə  polisin mitinqçilərə qarşı sərt müdaxilələri,  gözyaşardıcı qazlardan istifadə etməsi Avropanın düz göbəyində baş verir. Ancaq beynəlxalq qurumlardan səs çıxmır. Avropa Şurası, Avropa Parlamenti sadəcə özlərini korluga qoyub. Başqa dövlətlərə ələxsus da Azərbaycana yanaşmalarda bu qurumların əllərində “siyasi lupa” ilə hərəkətə keçmələri təssüf dogurur. Avropadakı “sarı jiletlilər” hərəkatına qarşı polis zorakılıgı barədə kifayət qədər faktların olması, toqquşmalarda 11 nəfərin ölümünün Fransa prezidenti tərəfindən səsləndirilməsi belə bu qurumları hərəkətə keçirmir. Nə baş verir? İkili standartlarmı, yoxsa Avropanın ənənəvi siyasi yanaşma  üsulu.    

Uzaga getməyək. Yanvar ayında Fransa Xarici İşlər Nazirliyinin (XİN) Mehman Hüseynovla bağlı məsələyə münasibəti  və ATƏT-in media azadlığı üzrə nümayəndəsi Arlem Dezirin məsələ ilə bağlı Azərbaycanın xarici işlər nazirinə məktub ünvanlaması Bakının sərt etirazına səbəb olmuşdu. Azərbaycan XİN-in mətbuat xidməti “rəsmi Paris Mehman Hüseynov məsələsinə münasibət bildirməkdənsə, Fransada nümayişçilərə qarşı zorakılığı dəyərləndirsin”-cavabını vermişdi.

Fransa prezidenti Emmanuel Makronun 24 apreli qondarma erməni soyqırımını anma günü elan etməsi Türkiyədən də sərt təpkilərlə qarşılanmaqdadır. E. Makronun eləcə də bəzi beynəlxalq qurumların Ermənistanda yeni qurulan avtoritar rejimin siyasi oponentlərinə qarşı həyata keçirdiyi repressiyalara, kütləvi həbslərə konkret mövqe bildirmədikləri halda Azərbaycan və Türkiyəyə yönəlik yanaşmaları ümumilikdə qoca qitədə ikili, hətta üçlü standartların oldugunu göstərir.     

Fransalı jurnalist Nur Dolan “Report“un Qərbi Avropa bürosuna açıqlamasında bir sıra maraqlı nüanslara toxunub. O qeyd edib ki, Emmanuel Makron ölkədə “Sarı jiletlilər“ hərəkatı da daxil olmaqla çoxsaylı problemlərdən yayınmaq üçün 24 apreli “erməni soyqırımı”nı milli anım günü kimi qeyd edilməsi məsələsini ortaya atıb. Çünki, Fransada mövcud olan ciddi problemlər fonunda bu, həlli çox asanlıqla başa gələn bir məsələdir”. Jurnalist bildirib ki, Fransada yüz il bundan öncə baş vermiş hadisələr gündəmə gətirilir, lakin bundan da vacib Daglıq Qarabag münaqişəsi nəticəsində köçkün düşmüş insanların vəziyyətindən danışılmır: “Dağlıq Qarabağdan qovulmuş məcburi köçkünlərin məsələsi bu günə kimi həll olunmamış qalıb, onlar hələ də öz torpaqlarına qayıtmaq arzusu ilə yaşayırlar. Azərbaycan torpaqları hələ də işğal altındadır. Fransada bu barədə heç kim danışmır. Hesab edirəm ki, türklər də ermənilər kimi lobbiçiliyi inkişaf etdirməli, təzyiqlər göstərməli, siyasətçilərlə müntəzəm müzakirələr aparmalıdırlar”.

Avropanı cənginə alan “sarı jiletlilər” hərəkatı bu gün həmin dövlətlərin baş agrısına çevrilib. Hakimiyyətin cəza tədbirləri də artıq işə yaramır. Sosial problemlərin məngənəsində əzab çəkən və postsovet dövlətlərinə “demokratiya dərsi” keçməyə çalışan bu dövlətlər faktiki olaraq özləri dalana dirəniblər.